Φυλές των μελισσών.

Το φυσικό ανάγλυφο της γης έχει δημιουργήσει φυσικά σύνορα (βουνά, θάλασσες, έρημοι) μέσα στα οποία τα ζώα και τα φυτά αναγκάστηκαν να αναπαράγονται απομονωμένα  και να προσαρμόζονται στις κατά τόπους συνθήκες. Αυτή η απομονωμένη αναπαραγωγή μέσα στα φυσικά σύνορα ενός γεωγραφικού χώρου και ο μηχανισμός της προσαρμογής στο περιβάλλον,  δημιούργησε τις διαφορετικές φυλές. Κάθε φυλή έχει αναπτύξει εκείνες τις ικανότητες που χρειάζονται για την επιβίωσή της στο συγκεκριμένο περιβάλλον. Έτσι έχουμε φυλές μελισσών που διαφέρουν σε αρκετά χαρακτηριστικά, όπως το μέγεθος, το τρίχωμα, το μήκος της προβοσκίδας, το χρονικό σημείο εκκίνησης της ετήσιας ανάπτυξης του πληθυσμού,  η ποσότητα συλλογής τροφών, το χρώμα, η επιθετικότητα, η αντοχή σε διάφορες ασθένειες και παράσιτα κ.α.

Το γένος των μελισσών ονομάζεται Apis και μέχρι τώρα (1991) στο γένος εκείνο υπάγονται 9 είδη.

Apis Dorsata

1. Apis Dorsata: είναι γιγαντιαία μέλισσα που συναντάται στην Ινδία και στην Νοτιοανατολική Ασία. 

   2. Apis Laboriosa: είναι η μεγαλύτερη μέλισσα που υπάρχει και ζεί στο Νεπάλ (Ιμαλάϊα) σε υψόμετρο από 1200 ως 4100 μέτρα. 

   3. Apis Binghami: γιγαντιαία μέλισσα που συναντάται σε νησιά της Ινδονησίας και από όσο γνωρίζω είναι η μόνη μέλισσα που πετάει ακόμα και την νύκτα ( ως γνωστόν οι μέλισσες δεν πετούν δίχως αρκετό φως). 

   4. Apis Breviligula Maa: γιγαντιαία μέλισσα που συναντάται στις Φιλιππίνες και μοιάζει πολύ στην Apis Binghami. 

   5. Apis Mellifera: είναι η γνωστή μας κοινή δυτική μέλισσα, αυτή που υπάρχει και στην Ελλάδα. Συναντάται όχι μόνον στην Ελλάδα και στην Ευρώπη, αλλά σε όλο τον κόσμο. 

   6. Apis Cerana (ή Apis Indica – Ινδική): συναντάται στην Νοτιοανατολική Ασία. Είναι λίγο μικρότερη από την δική μας   Apis Mellifera. 

   

7. Apis Koschevnikovi (κόκκινη μέλισσα): Συναντάται στα νησιά Βόρνεο και Σουμάτρα και έχει χρώμα κόκκινο-κίτρινο. 

Apis Koschevnikovi

   8. Apis Flirea: είναι μέλισσα νάνος και συναντάται στην Ταϊλάνδη, Μαλαισία και Ινδοκίνα..  

   9. Apis adreniformis: είναι και αυτή μέλισσα νάνος, και συναντάται στα νησιά Σουμάτρα, Βόρνεο, Ιάβα και στην Ινδοκίνα.

   Οι μέλισσες ζουν ομαδικά σε σμήνη (μελίσσι) διότι δεν μπορούν να επιβιώσουν μόνες τους παρά μόνον σε κοινωνία με άλλες. Το μελίσσι δηλαδή είναι ένας οργανισμός που η κάθε μέλισσα είναι ένα κυτταρό του.

  Στην φυσική τους κατάσταση, φτιάχνουν φωλιά (κυψέλη) σε κουφάλες δένδρων, κοιλώματα βράχων ακόμα και σε κλαδιά. Σήμερα όμως ένα τέτοιο θέαμα είναι σπάνιο γιατί η μέλισσα έχει περιέλθει στην «ιδιοκτησία» του ανθρώπου και αποτελεί πλέον αυτό που ονομάζουμε «αγροτικό ζώο». Τώρα θα την βρείτε μόνον μέσα στις γνωστές τετράγωνες χρωματιστές κυψέλες που κατασκευάζει για αυτές ο άνθρωπος.

Το είδος της  γνωστής μας Ευρωπαϊκής μέλισσας είναι η Apis Mellifera που διακρίνεται σε 24 φυλές οι κυριότερες των οποίων είναι οι εξής:

1. Apis Mellifera Ligustica.  Η παγκοσμίως γνωστή  Ιταλική φυλή. Ανοιχτόχρωμη κίτρινη μέλισσα που ξεκινά να αναπτύσσεται αργά την άνοιξη σε όχι πολύ μεγάλους πληθυσμούς, δεν σμηνουργεί τόσο εύκολα όσο άλλες φυλές, συλλέγει σχετικά μικρές ποσότητες πρόπολης και παρόλο που δεν είναι  επιθετική στον άνθρωπο είναι επίφοβη για λεηλασία και παραπλάνηση γιατί συνηθίζει να πετάει σε μικρές αποστάσεις από την κυψέλη της.

2. Apis Mellifera Cecropia.  Πατρίδα της θεωρείται ότι είναι  η Ελληνική περιοχή που εκτείνεται από την Ήπειρο την Θεσσαλία, την Αττική και Πελοπόννησο. Το όνομά της το έδωσε ο Ρωμαίος ποιητής Βιργίλιος που την αναφέρει στο έργο του "Γεωργικά".  Σκουρόχρωμη μέλισσα, σμηνουργεί εύκολα, σχετικά επιθετική, αρέσκεται να κτίζει κέρινες γέφυρες  στο ενδιάμεσο των κυρηθρών. Ξεκινά την ανάπτυξη νωρίς την άνοιξη και θεωρείται καλή παραγωγός μελιού.

3. Apis Mellifera Adami:  Πατρίδα της θεωρείται κυρίως η Κρήτη και ο γύρω νησιωτικός χώρος. Είναι σχετικά επιθετική μέλισσα με μακριά προβοσκίδα που της επιτρέπει να συλλέγει νέκταρ από άνθη με μεγαλύτερο βάθος. Ξεκινά να αναπτύσσεται νωρίς την άνοιξη ίσως λόγω του θερμού κλίματος από το οποίο προέρχεται, φτάνει σε πλήρη ανάπτυξη των 14+ πλαισίων γόνου περίπου στο τέλος Μαΐου και κρατά γόνο ακόμα και τον χειμώνα. Πήρε το όνομά της από τον Βρετανό μοναχό αδελφό Άνταμ που την χαρακτήρισε ως αρκετά επιθετική.  Σήμερα λόγο της εισαγωγής βασιλισσών και μελισσιών από τους μελισσοκόμους της Κρήτης εκφράζονται φόβοι ότι η φυλή αυτή έχει πλέον αναμειχθεί με άλλες και έχει χάσει τα χαρακτηριστικά της.

4. Apis Mellifera Makedonica.  Η μακεδονική μέλισσα εκτείνεται σε όλη την Μακεδονία και την γύρω περιοχή. Συναντάται ακόμα στην Ρουμανία και σε μερικές περιοχές της Ρωσίας. Αναγνωρίστηκε ως φυλή το 1987. Είναι ήμερη μέλισσα που δεν επιτίθεται εύκολα, συλλέγει αρκετές ποσότητες πρόπολης,  μικρή τάση για σμηνουργία που κρατά μεγάλους πληθυσμούς το χειμώνα πράγμα που την βοηθά στο καλό ξεχειμώνιασμα.

5. Apis Mellifera Caucasica.   Όπως μαρτυρά και το όνομά της προέρχεται από την περιοχή του Καυκάσου. Θεωρείται ήμερη φυλή, συλλέγει μεγάλες ποσότητες πρόπολης, σμηνουργεί δύσκολα, και έχει την μεγαλύτερη προβοσκίδα από όλες τις Apis Mellifera. Αναφέρεται δε ότι είναι αρκετά επιρρεπής  στην νοζέμωση.

6. Apis Mellifera Carnica. Η μέλισσα του Ιονίου Πελάγους. Μοιάζει αρκετά σε εμφάνιση με την Caucasica  Ήμερη μέλισσα  που δεν σμηνουργεί εύκολα, σκουρόχρωμη, μικρή συλλογή πρόπολης. Ξεκινά την ανάπτυξη νωρίς την άνοιξη και αναπτύσεται εκρικτικά. Δεν σμηνουργεί εύκολα και κάνει λευκά σφραγίσματα στο μέλι που την καθιστά ιδανική για μελικηρίδια.

Σήμερα,  φοβάμαι πολύ,  ότι  με την εμπορική διακίνηση βασιλισσών και μελισσοσμηνών οι φυλές αυτές έχουν αλλοιωθεί αρκετά, σε σημείο που οι απόγονοι μια βασίλισσας να μην έχουν όλες τα ίδια χαρακτηριστικά με την μητρική κυψέλη.